ШҲТ МАКОНИДА ДАВЛАТ МОЛИЯВИЙ НАЗОРАТ СОҲАСИДАГИ ХАЛҚАРО ҲАМКОРЛИКНИНГ ЯНГИ БОСҚИЧИ

Шанхай Ҳамкорлик Ташкилотига (ШҲТ) аъзо давлатлар молиявий назорат олий органлари раҳбарларининг навбатдаги 5-учрашуви Покистон Бош аудитори раислигида бўлиб ўтди.

“COVID-19” даврида сарф-ҳаражатларни ташкил қилиш тажрибаси” мазусидаги учрашувда ШҲТга аъзо 8 мамлакатнинг олий аудит органлари раҳбарлари иштирок этди.

Кун тартибидан аъзо давлатлар олий назорат органларининг 2022–2023 йилларга мўлжалланган ҳамкорлиги доирасидаги Ҳаракатлар режасини кўриб чиқиш ва тасдиқлаш масаласи ўрин олди.

Тадбирда Ўзбекистон Республикаси Ҳисоб палатаси раисининг биринчи ўринбосари Баходир Турабов иштирок этиб, “Масофавий аудит” (“remote auditing”) мавзусида маъруза ва презентация тақдим қилди.

Маърузада Ўзбекистон Республикаси Ҳисоб палатасининг масофавий аудитни амалга ошириш борасидаги тажрибаси ҳақида иштирокчиларга маълумот берилди. Хусусан, қуйидаги асосий жиҳатларга эътибор қаратилди.

ПАНДЕМИЯ ДАВРИДА ЖОРИЙ НАЗОРАТНИ АМАЛГА ОШИРИШДА ЮЗАГА КЕЛГАН МУАММОЛАР

Авваламбор, 2020 йилдан бошлаб тарқалган коронавирус пандемияси Олий назорат органлари фаолиятига ҳам ўз таъсирини кўрсатмай қолмади.

Коронавирус пандемияси республикадаги солиқ тўловчилар, шу жумладан давлат улушлари бор корхоналарнинг фаолиятига салбий таъсир кўрсатганлиги оқибатида Давлат бюджетига тушумлар кескин камайиши кузатилди.

Натижада, ижтимоий аҳамиятга эга бўлган иш ҳақи, дори-дармон, озиқ-овқат каби муҳим харажатларни узлуксиз молиялаштириш учун бюджет маблағлари етишмовчилиги юзага келди.

Ушбу фавқулодда ҳолатда карантин марказлари ва даволаш муассасаларини қисқа муддатларда қуриш, тиббий ускуналар, дори воситалари, озиқ-овқат махсулотларини сотиб олиш зарурати юзага келганлиги сабабли, харажатларни тендерсиз амалга ошириш тартиби жорий этилди.

Давлат аудитини анъанавий усулда жойига чиқиб амалга ошириш имконияти чекланиши оқибатида маблағларни мақсадсиз ва самарасиз сарфланиш рисклари ортди. Бундай ҳолатда аудит объектини ҳамда бирламчи бухгалтерия ҳужжатларини кўздан кечирмасдан харажатлар қонунийлигини назорат қилишда қийинчиликларни туғдирди.

Бу Ҳисоб палатаси фаолиятини фақат масофавий усулда амалга ошириш заруратини юзага келтирди.

ПАНДЕМИЯ ДАВРИДА МАСОФАВИЙ АУДИТНИ АМАЛГА ОШИРИШ БОРАСИДАГИ ЎЗБЕКИСТОН ТАЖРИБАСИ

Ўзбекистон Ҳисоб палатаси 45 та вазирлик ва идоралар, давлат органлари ва ташкилотларининг дастурий таъминотларига уланган ҳамда уларнинг электрон маълумотлар базаларидан “онлайн” тарзда фойдаланиш ваколатига эга.

Пандемия даврида иқтисодий инқироз оқибатларини юмшатиш зарурлигидан келиб чиқиб Ҳисоб палатаси учта йўналишга алоҳида эътибор қаратди.

Биринчи йўналиш, Давлат бюджетига қўшимча даромад манбаларини аниқлаш.

Бунда солиқ, молия, статистика органлари дастурий комплексларидаги электрон ҳисоботлар масофадан туриб ўзаро солиштирилган ҳолда бюджетга қўшимча даромад манбалари аниқланди ва бюджетга ундирилиши таъминланди.

Масалан, солиқ ҳисоботларидаги кўрсаткичлар билан статистика бўлимларига топширилган ҳисоботлар, ташқи савдо айланмаларидаги кўрсаткичлар, бажарилган қурилиш ҳажмлари ҳамда давлат харидлари кўрсаткичларини ўзаро таққослаш орқали солиқ тўлаш манбаларини камайтириб кўрсатиш ҳолатларини олди олинди.

Давлат мулкини бошқариш агентлиги маълумотлар базалари орқали давлат улушига эга корхоналарнинг молиявий натижалари таҳлил қилиниб, бюджетга тўланиши лозим бўлган дивидендлар ундирилиши таъминланди.

Давлат бюджети ва ташқи қарз маблағлари ҳисобидан амалга оширилаётган инвестиция лойиҳалари белгиланган муддатларда бажарилиши доимий равишда масофавий таҳлил қилинди.

Мавжуд муаммоларни аниқлаб, уларни бартараф этиш юзасидан тавсиялар Ҳукуматга киритиб борилди.

Жумладан, чет эллик тор доирадаги мутахассисларни чартер рейсларни ташкил этиш орқали республикага олиб келиш ва ишга тушиш муддати кечикаётган 81 та йирик инвестиция лойиҳаларини тезроқ ишга туширишга таклифлар берилди.

Иккинчи йўналиш, пандемия оқибатларини юмшатиш тадбирлари учун сарфланган маблағлардан тўғри ва мақсадли сарфланишининг масофавий назорати олиб борилди ҳамда давлат бюджети харажатларини мақбуллаштириш имкониятларини ўрганилди.

Ҳисоб палатасининг барча ходимлари вазирлик ва идоралар харажатларини ушбу тизим орқали кунлик мониторинг қилиш учун бириктирилди.

Молия вазирлигининг дастурий таъминоти орқали харажатлар таҳлил қилиниб, Ҳукумат билан биргаликда устуворлик даражаси юқори бўлмаган харажатлар келгуси даврларга ўтказилиши таъминланди.

Шунингдек, Молия вазирлиги, соғлиқни сақлаш вазирлиги, тижорат банклари ва бошқа ташкилотлар маълумотлар базаларини кунлик мониторинг қилган ҳолда иш ҳақини ўз вақтида ва тўғри тўланишига алоҳида эътибор қаратилди.

Жумладан, пандемия даврида давлат бюджетидан асосий воситаларни харид қилиш ва капитал таъмирлаш билан боғлиқ харажатларни вақтинчалик тўхтатиш белгиланди.

Пандемия вақтида кенг кўламли қурилишлар камайганлиги сабабли асосий эътибор карантин зоналари ва шифохоналар қурилишини назоратига қаратилди.

Ғазначилик, буюрматчи ва лойиҳа ташкилотларининг ахборот базаларидан фойдаланган ҳолда пудратчиларнинг бажарган қурилиши ҳажми бўйича маълумотларни ўзаро солиштириш орқали, асоссиз ва ортиқча харажатларни олди олинишига эришилди.

Карантин марказлари ва шифохоналарда дори-дармон ва озиқ-овқат маҳсулотларига бўлган эҳтиёжларни масофавий таҳлил қилиб, ортиқча ва мақсадсиз харажатлар аниқланиб тегишли чоралар кўрилди.

Масалан, соғлиқни сақлаш вазирлигининг Covid билан кассалланган фуқаролар сонидан келиб чиқиб, қабул қилинган меъёрлар бўйича дори-дармон ва озиқ-овқат маҳсулотларига бўлган эҳтиёж ҳажми аниқланди.

Давлатимиз раҳбарининг топшириқлари асосида саховат ва кўмак жамғармаси ташкил этилиб, ундаги маблағлар ҳаракати ҳисобини юритиш учун алоҳида веб портал (saxovat.uz) ишга туширилди.

Ушбу портал орқали давлат ва ҳомийлар томонидан етказиб берилган маблағ ва моддий қийматликлар ҳақиқатда муҳтож бўлган фуқароларга етиб бориши устидан масофавий назорат ўрнатилди .

Учинчи йўналиш, инвестиция лойиҳаларининг Қонунлар ва Давлат раҳбарининг Фармонлари ва қарорларидаги топшириқларни ўз муддатида ва сифатли таъминланиши устидан назорат қилиш вазифасини Ҳисоб палатаси масофавий назорат шаклида амалга ошириб борди.

Бунда, “Ijro.gov.uz” махсус дастурий комплекси яратилган бўлиб, давлат органларига берилган ҳар бир топшириқ Адлия вазирлиги томонидан ушбу дастурий комплексга киритиб борилади.

Масъул ижрочилар томонидан топшириқларни бажарилиши юзасидан ахборотларни дастурий комплексга киритиб боради.

Адлия вазирлиги ва Ҳукумат томонидан дастурга киритилган ахборотар дастлабки тарзда текширилади ва хулосалари киритилади.

Ҳисоб палатаси дастурий комплексдаги мазкур ахборотларни ҳаққонийлигини масофавий назорат қилиб борди.

Жумладан, Ўзбекистон Республикаси Президентининг коронавирус пандемиясининг салбий таъсирини камайтириш, аҳоли ва тадбиркорлик субъектларини қўллаб-қувватлаш борасида 2020 йилда 17 та Фармон ва қарорлари қабул қилинди.

Ушбу Фармон ва қарорларда ижро ҳокимиятига жами 290 та топшириқлар берилди.

Бунда асосан тадбиркорлик субъектларига даврий солиқ имтиёзларини бериш, аҳолини иш билан таъминлаш ишларига мақсадли маблағларни ажратиш юзасидан топшириқлар берилди.

Ҳисоб палатаси пандемия шароитида ушбу топшириқларни ижро ҳокимияти томонидан бажарилишини қатъий назорат қилиб борди.

Шу билан бирга, назорат тадбирини масофавий усулда олиб боришда бир қатор қийинчиликлар ҳам юзага келди.

Булар:

• назорат объектларнинг ҳаммаси ҳам фаолиятига етарли даражада ахборот-коммуникацияларини жорий этмаган;

• маълумотлар базаси электрон форматда тўлиқ шакллантирилмаган (рақамлаштирилмаган);

• масофавий назоратни ўтказишнинг услубий базаси етарли эмас;

• ходимларнинг ахборот коммуникацияларидан фойдаланиш ва масофавий назоратни амалга ошириш борасида касбий кўникмалари, тажрибалари етарли бўлмаслигидир.

ПАНДЕМИЯ – БУ ҲАМ ИНҚИРОЗ, ҲАМ ЯНГИ ИМКОНИЯТЛАР

“COVID-19” пандемияси барча ташкилотлар иш фаолияти учун мисли кўрилмаган саҳифа очиб берди. Бу ҳолат барча учун ҳам инқироз, ҳам бир вақтнинг ўзида янги имкониятларни англатади.

Нуфузли халқаро консалтинг ва аудит компаниялари (Делойт) ташкилотлар кундалик операцияларини масофавий форматда ташкил қилгани сўнгги 2 йилда кўплар инновацияларга сабаб бўлганлигини таъкидлаган.

Шундан келиб чиқиб, олий аудит органлари ҳам ўз фаолиятларини инклюзив (кенг қамровли) ва мослашувчан қилиш имкониятлари бор.

Бу борада Ўзбекистон Республикаси Ҳисоб палатаси бошқа давлатлар ташқи аудит органлари билан ҳамкор ва шериклик муносабатларини янада ривожлантириш мақсадини ўз олдига қўйган.

Авваламбор, давлат молиявий назоратини амалга оширишда масофавий назоратни қўллаш, ахборот технологияларидан ва дастурий комплекслардан самарали фойдаланиш борасида халқаро ҳамкорликни жадаллаштириш кун тартибидаги асосий масалалардан биридир.

Бу борада, Евроосиё ҳудудининг 60 фоизи, дунё аҳолисининг 45 фоизи ва жаҳон ялпи ички махсулотининг 20 фоизини қамраб олган ШҲТ – бу улкан истиқболли халқаро ҳамкорлик макони саналади.

ШҲТ ўз олига аъзо давлатлар ўртасида ўзаро ишонч ва яхши қўшничиликни мустаҳкамлаш, уларнинг сиёсий, савдо-иқтисодий, ва маданий соҳаларда, шунингдек, таълим, энергетика, транспорт, туризм соҳаларда самарали ҳамкорлик қилиш, минтақада тинчлик, хавфсизлик ва барқарорликни таъминлаш мақсадини олдига қўйган. Ушбу мақсадларга эришиш йўлида аъзо мамлакатлар олий молиявий назорат органлари орасидаги ҳамкорлик катта аҳамиятга эга.

31 Март 2022

Воқеалар

Воқеалар тақвими

Фотогалерея


Дш	Сш	Чш	Пш	Жм	Шн	Як